In artikel 2.53 lid 3 Wet voortgezet onderwijs 2020 staat dat het een werkstuk is, een presentatie daaronder begrepen, waarin op geïntegreerde wijze kennis, inzicht en vaardigheden aan de orde komen die van betekenis zijn in het betrokken profiel.
Het profielwerkstuk heeft op één vak of meer vakken betrekking. Het vak of de vakken waarop het werkstuk betrekking heeft, maakt/maken onderdeel uit van het totale pakket (eindexamen) van de leerling. Wel moet altijd ten minste één groot vak betrokken zijn. Een groot vak heeft in de bovenbouw op de havo een omvang van minimaal 320 uur en op het vwo minimaal 400 uur. Het profielwerkstuk heeft zowel in vwo als havo een omvang van 80 studielasturen die bovenop die van de afzonderlijke vakken komt. De school bepaalt op hoeveel vakken het profielwerkstuk betrekking heeft en welke vorm het dient te hebben.
De havoleerling kan - als de school dat mogelijk maakt - één of meer vakken op vwo-niveau volgen. Dit is geregeld in artikel 2.21 lid 4 sub van de Wet voortgezet onderwijs 2020. Als de leerling er dan voor kiest om voor dit vak ook het profielwerkstuk te maken, kan hij dat ook op hoger niveau doen. Dat is niet verplicht. De school kan de leerling dan bij overstap naar het vwo een vrijstelling voor het vak én het profielwerkstuk geven.
De vrijstelling voor het vak is gebaseerd op artikel 2.8, lid 2 van het Uitvoeringsbesluit WVO 2020. Hoewel in artikel 2.8, lid 2 van het Uitvoeringsbesluit WVO 2020 alleen wordt namelijk gesproken over ‘vak(ken)’, geldt deze vrijstelling ook voor het profielwerkstuk. In de oorspronkelijke definitie van vakken in het Eindexamenbesluit vo in artikel 1 zijn vakken gedefinieerd als ‘algemene vakken, profielvakken, beroepsgerichte keuzevakken en andere programmaonderdelen’. Het profielwerkstuk is een ander programmaonderdeel. Per ongeluk is deze begripsbepaling (nog) niet overgenomen in artikel 1 van het Uitvoeringsbesluit WVO 2020.
Ook is het mogelijk dat een havo leerling een profielwerkstuk op vwo-niveau maakt zonder dat hij het bijbehorende vak op vwo-niveau volgt. Reden kan zijn dat hij in 5 vwo met een klasgenoot is gestart met het profielwerkstuk en daarna is overgestapt naar 5 havo. Hij wil echter het profielwerkstuk wel samen met zijn klasgenoot afronden. En dat kan. Hij krijgt dan een cijfer voor het profielwerkstuk op vwo-niveau en als hij verder gaat op vwo, heeft hij op vwo vrijstelling voor het profielwerkstuk. Dit cijfer telt dan wel mee in het combinatiecijfer.
Als een leerling het profielwerkstuk op hoger niveau wil maken, is het dus niet noodzakelijk dat hij het vak waarop het betrekking heeft ook op hoger niveau volgt.
Het kan voorkomen dat het grote vak waarop het profielwerkstuk betrekking heeft niet bij de uitslag wordt betrokken (zie artikel 3.33, lid 3 Uitvoeringsbesluit WVO 2020). Het vak blijft wel deel uitmaken van het eindexamen, het profielwerkstuk vervalt niet. Voorwaarde is dan wel dat het vak op de cijferlijst vermeld blijft. Indien het de wens is van de leerling om een vak dat op grond van het slechte resultaat niet bij de uitslag wordt betrokken ook niet te vermelden op de cijferlijst (zie artikel 3.40, lid 2 Uitvoeringsbesluit WVO 2020), moet worden bekeken of het profielwerkstuk inhoudelijk ook aan een ander vak gekoppeld kan worden. Om deze reden verdient het de voorkeur het profielwerkstuk altijd betrekking te laten hebben op meer dan één vak.
Becijfering
Het profielwerkstuk wordt beoordeeld met een cijfer. Daardoor kan het profielwerkstuk niet meer tijdens of na het eerste tijdvak van het centraal examen worden afgerond: als onderdeel van het schoolexamen moet het voor het eerste tijdvak worden afgerond en het cijfer moet in Register Onderwijsdeelnemers (ROD) aangeleverd worden bij DUO.
Alleen bij hoge uitzondering kan een beroep gedaan worden op artikel 2.55 lid 4 WVO 2020, waarin is geregeld dat bij overmacht een schoolexamen tijdens of na het eerste tijdvak afgerond kan worden. De deadline voor aanleveren van het cijfer aan ROD is dan een week voordat de uitslag wordt vastgesteld.